ḒIVHAZWAKALA YA PanSALB
NḒIVHO YA ḒIVHAZWAKALE
Bodo Nyangaredzi ya Nyambo dza Afrika Tshipembe yo thoṅwa nga kha mulayo wa Bodo Nyangaredzi ya Nyambo dza Afrika Tshipembe Mulayo wa vhu 59 wa 1995 sa zwe zwa shandukiswa nga Mulayo wa PanSALB wa 1999. Bodo yo thoṅwa uya nga Mulayotewa wa ḽa Afrika Tshipembe (Mulayo 106 wa ṅwaha wa 1996) hu u itela:
Tshipikwa tshihulwane tsha PanSALB Ndi mini?
PanSALB kana Bodo Nyangaredzi ya Nyambo dza Afrika Tshipembe yo thoṅwa nga phalamennde (Mulayo wa vhu 59 wa ṅwaha wa 1995, wa shandukiswa nga Mulayo wa vhu 59 wa ṅwaha wa 1999) u itela:
Mulayo wa PanSALB u amba uri tshipikwa tshihulwane ndi u thoma ngudo na ṱhoḓisiso dzo sedzanaho na u alusa na u bveledzisa nyambo dzoṱhe dza 11 dza tshiofisi, hu tshi katelwa na nyambo dza Khoi Nama na San na Luambo lwa Zwanḓa Afrika Tshipembe (SASL)
ZWE PANSALB YA SEDZESA KHAZWO
Ndi zwa ndeme u amba uri Bodo i lavhelesa nḓila dza u bveledzisa nyambo nga kha zwiteṅwa zwi tevhelaho:
PanSALB yo vhewa nga mulayo uri i ite ṱhoḓisiso nga kha mbilahelo dza nga ha u tsikeledzwa ha pfhanelo dza luambo u bva kha nnyi na nnyi, dzangano kana tshiimiswa.
PanSALB iya ita tsengo arali phondi na tshipondwa vha hone, nahone uya nga ha mawanwa ayo i nga rwela ṱari maga ane a tea u dzhiiwa nga muhasho kana tshiimiswa.
Mbekanyamaitele ya luambo na mulayo
PanSALB yo shumisana na vha Muhasho wa Vhutsila na Mvelele kha mbekanyamaitele yayo ya lushaka ya u shumiswa ha luambo kha muhasho wa pfhunzo dza nṱha, ye ya rwelwa ṱari nga ṅwaha wa Gidimbili-raru (2003), khathihi na mulayotibe wa nga ha nyambo dza ḽa Afrika Tshipembe na mafulo a tshivhalo o pikaho kha uri ḽa Afrika Tshipembe li vhe na zwishumiswa zwine zwa ṱoḓea kha u rwelwa ha mulayotibe u ri u kone u vha mulayo.
Mafulo aya e a ḓivhadzwa nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe nga ṅwaha wa Gidimbili-ina(2004) khao hu katelwa ndambedzo ya muvhuso ya u guda ya matshudeni vhane vha khou guda pfhunzo dza nṱha ha digirii vhane vha khou gudela zwa nyambo, u ḓologa na u pindulela na u simula ṱhoḓisiso dza nyambo na senthara dza mveledziso dzo sedzesaho kha nyambo dza Fumi-nthihi dza ḽa Afrika Tshipembe dzine dza vha: Sotho sa Leboa, Sesotho, Setswana, isiSwati, Tshivenḓa, Xitsonga, isiNdebele, isiXhosa na isiZulu.
MAANḒA NA ZWINE BODO YA ITA
Maanḓa na zwine Bodo ya ita, zwo sumbedzwa kha Mulayo wa PANSALAB wa vhu 59, 1999 na Mulayo wa PANSALB sa zwe zwa Shandukiswa, 1999, ndi zwi tevheleaho.
1. ZWIPIḒA ZWA PANSALB
Bodo uya nga thendelano ya Nḓivhadzo ya Bodo ya Ḽiṅwalo ḽa Muvhuso na Ḽiṅwalo ḽa Vundu itea u bvisa:
(i) Yunithi itea u vhiga kha Bodo malugana na masheleni e ya ṋewa. (ii) Yunithi itea u tevhedza mbekanyamaitele dza Bodo(iii) Yunithi i tea u sedzesa milayo ya u alusa mveledziso dza luambo.
2. MULAYO WA NYAMBO/ MBEKANYAMAITELE YA LUAMBO/ VHURANYAMBO
Bodo i ḓo:
(a) rwela ṱari zwiṅwe na zwiṅwe zwine zwa elana na mulayo wo tiwaho,mbekanyamaitele dzo sedzanaho na zwa nyambo kha tshiimiswa tshiṅwe na tshiṅwe tsha muvhuso, nahone zwi tshi tevhela zwe zwa shandukiswa kha mulayo kana mbekanyamaitele.
(b) u rwela ṱari kha zwiimiswa zwa muvhuso arali i tshi khou vhona uri ayo maga a nga thusa kha u alusa nyambonnzhi kha mulayotewa
(c) u tsivhudza kha nzudzanyo dza luambo kha ḽa Afrika Tshipembe
3. NYAMBONNZHI
Bodo itea u vha na fulo ḽa u alusa nyambonnzhi kha lushaka.
Bodo i ḓo:
(a) thoma ngudo na ṱhoḓisiso zwo sedzanaho na u alusa na zwikhala na mveledziso dza u shumiswa ha:
(i) nyambo dzoṱhe dza tshiofisi Afrika Tshipembe
(ii) nyambo dza Khoi na San na
(iii) Luambo lwa Zwanḓa Afrika Tshipembe
(b) thoma ngudo na ṱhoḓisiso zwo sedzanaho na:
(i) mveledziso ya nyambo dze dza vha dzi sa dzhielwi nṱha Afrika Tshipembe ;
(ii) u sa dzhielwa nṱha ha pfhanelo dza nyambo na tshiimo tsha nyambo dzi re hone u bva nga ḽa 27 Lambamai 1994.
(iii) nyaluso ya nyambonnzhi kha ḽa Afrika Tshipembe
(iv) nyaluso ya zwishumiswa zwa u alusa nyambo dza Afrika Tshipembe na
(v) u thivhela u shumiswa ha luambo tshipikwa tshi tsha u ḓivhuedza, u tsikeledza na u fhandekanya.
6. VHUṊENḒILA NA PFANELO DZA LUAMBO
Bodo i ḓo:
Bodo i ḓo:
[NB: Komiti, tshiimiswa tsha muvhuso kana khoro iṅwe na iṅwe ya luambo uya nga zwire afha nṱha zwi tea u fha fha tsivhudzo kha Bodo]
MISHUMO I TEVHELAHO I NGA ITWA NGA BODO YONE IṊE HU SI NA ṰHUṰHUWEDZO IṄWE
Bodo i nga:
(i) milayo ine ya vha yo vhewa nga Bodo ya tshumelo dzenedzo na
(ii) nḓisedzo ya idzo tshumelo.
(e) u dzhia tsheo kha milayo na maitele a mulayotewa malugana na zwi kwamaho nyambo nga u angaredza:
(i) ndavheleso ya mulayotewa malugana na u shumiswa ha nyambo(ii)ndavheleso malugana na milayo na mbekanyamaitele zwo sedzanaho na zwi kwamaho nyambo fhedzi kha tshiimiswa tshiṅwe na tshiṅwe tsha muvhuso(iii) u thusa kha u thomiwa ha mbekanyamushumo na mbekanyamaitele dzo ḓisendekaho kha u alusa nyambo dza tshiofisi, musi hu tshi khou lavheleswa uri mivhundu ine ya khou shumisa idzo nyambo vha wane tshikhala tsha u shumisa nyambo zwi si khathali uri vha ngafhi (iv) u thoma,u dzudzanyana : (aa) tshumelo dzoṱhe dza milayo(hu tshi katelwa ndaulo ya mulayotewa) ine yo sedzana na zwi kwamaho nyambo:na (bb)mbekanyamaitele inwe na inwe ya tshiimiswa tshinwe na tshinwe tsha muvhusotsho sedzanaho na zwikwaho nyambo.
(f) u vhea muthu kana khoro ya vhathu kana tshiimiswa thsine tsha ḓo ita ṱhoḓisiso na u dzudzanywa nyanḓadzo zwo imela Bodo nahone uyo muimeli a ḓo ita zwishumiswa zwi swike kha muthu muṅwe na muṅwe kana tshiimiswa (g) vhidza muthu munwe na munwe uri a ḓise vhuṱanzi, u disa zwidodombedzewa zwa zwiṅwe na zwiṅwe zwine zwi nga vha zwa ndeme kha Bodo uri ikone u bveledza mushumo yayo.
(h)u eletshedza muvhuso uri u ḓise vhathu kana zwigwada vhane vha kwamea nga upfhukwa ha mulayo kha pfhanelo dza vhathu nga kha thuso ya masheleni kana thuso iṅwe na iṅwe. (i) u itela u isa phanḓa na u d=bveledza mushumo yayo:
(i) u vhea milayo kana u bvisa nḓivhadzo
(ii) u anḓdza iyo milayo na nḓivhadzo kha Linwalo ḽa Muvhuso na ḽa Vundu
(j) u amba kana u shuma na muthu muṅwe na muṅwe kana khoro ya vhathu vhane vha vha na nḓivho ya khwine kana tshenzhemo kha khaedu dza nyambo Afrika, kana ane avha tshipiḓa tsha mveledziso na nyaluso ya nyambo.
ṰHALUSAMAIPFHI NA MVELEDZISO YA THEMINOḼODZHI
Muṅwe wa mushumo ya PanSALB ndi wa ṱhalusamaipfhi na mveledziso ya theminoḽodzhi. Yunithi dza Ṱahe dza Yunithi ya Lushaka ya Ṱhalusamaipfhi dzo ṅwaliswa nga nwaha Gidimbili-thihi(2001), mushumo wadzo hu u dzudzanywa ṱhalusamaipfhi dza luambo luthihi kana zwiṅwe zwishumiswa zwa u thusa mveledziso ya nyambo. Yunithi dza Ṱhalusamaipfhi dza nyambo dza Afrikaans, English, isiZulu, na isiXhosa dzo no anḓadza ṱhalusamaipfhi dza luambo luthihi nnzhi dza nyambo dzavho. Yunithi ya Ṱhalusamaipfhi ya Tshivenḓa ine ya vha Yunivesithi ya Venḓa, yo bvisa ṱhalusamaipfhi ya u tou thoma ya luambo lwa Tshivenḓa nga ṅwedzi wa Fulwana 2004 nahone ya amba uri yo ḓi vhudza u anḓadza yo fhelelaho nga ṅwaha wa Gidimbili-rathi(2006) kana Gidimbili-sumbe(2007). Yunithi dza ṱhalusamaipfhi dzi wanala magudedzini a nṱha (yunivesithi) u mona na Afrika Tshipembe.Yunithi nthihi i langwa nga bodo ya vhalanguli nahone ya ṅwaliswa sa Tshigwi 21 (hu si na mbuelo), zwine zwa fha yunithi maanḓa a u toda masheleni a ndambedzo u isa phanḓa na mushumo wayo.